Στην κατάμεστη αίθουσα εκδηλώσεων της Βιβλιοθήκης μας πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Τετάρτης 1/11/2023, η παρουσίαση του βιβλίου «Με την ψυχή καθαρή απ’ τα βάσανα», της Ηλείας συγγραφέως, Κατερίνας Μητροπούλου.
Το πρώτο λογοτεχνικό «παιδί» της Κατερίνας Μητροπούλου, γεννήθηκε μέσα από την έμπνευση που της προσέφερε μεγαλώνοντας, η ηλειακή ύπαιθρος και οι άνθρωποί της. Οι ήρωες του βιβλίου της, το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΔΕΡΕ, είναι πρόσωπα που ζουν δίπλα μας, αυθεντικές προσωπικότητες, με τις οποίες ταυτίζεται ο αναγνώστης.
Για τη συγγραφέα και το βιβλίο μίλησαν ο πρόεδρος του E.Σ. της Δημόσιας Βιβλιοθήκης, Γιάννης Νικολόπουλος, η δικαστής Μαρία Κοτταρά, καθώς και ο νομικός και συγγραφέας Στέφανος Παπαδόπουλος.
Παραθέτουμε στη συνέχεια τις τρεις σύντομες ομιλίες
Κυρίες και Κύριοι,
Ένα ταξίδι μέσα στο χώρο και τον χρόνο, μια ιχνογραφία μιας εποχής, κι ενός αυθεντικού κόσμου της Ηλείας, του θεμελιωμένου στις αρχές και στις αξίες της λαϊκής παράδοσης και του λαϊκού πολιτισμού μας, είναι το βιβλίο της φιλολόγου – συγγραφέως Κατερίνας Μητροπούλου. Ο λαϊκός πολιτισμός του τόπου μας, είναι κομμάτι ακριβό της ζωής μας. Είναι μια πεμπτουσία κοινωνικού βίου και τέχνης. Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου της αναδεικνύεται και προβάλλεται ο λαϊκός βίος του τόπου μας, όπως εκφράζεται στον τρόπο της ζωής, όπως διαμορφώνεται μέσα από τη γοητεία του εθίμου και το λυτρωτικό αγλάισμα της τέχνης είναι ένας κανόνας θέασης του ίδιου του ανθρώπου και της πορείας του μέσα στο χρόνο. Στην ενότητα των στοιχείων που συγκροτούν αυτό το έθος, όπου συνταιριάζονται πρόσωπα, συνήθειες, έθιμα, υπάρχει βάθος και σε έκταση η αρχέγονη μέθη του αυθεντικού Έλληνα – ανθρώπου. Γιατί είναι αλήθεια ότι ο κοινωνικός βίος ενός τόπου διαμορφώνεται ανάλογα με τον γενικότερο τρόπο ζωής και τα κοινωνικά αιτήματα των καιρών.
Αναμφίβολα, για να γράψει κάποιος σοβαρά και υπεύθυνα για την ηθογραφία και τις παραδόσεις του τόπου του, το σπουδαιότερο προσόν που πρέπει να διαθέτει, πέρα από την παιδεία, είναι η καταγωγή του. Πρέπει να προέρχεται από το λαό, να έχει βιώματα και λαογνωσία, όπως συμβαίνει στην προκειμένη περίπτωση της Κατερίνας Μητροπούλου. Η συγγραφέας κουβαλάει μέσα της τον κόσμο, στον οποίο γεννήθηκε και μεγάλωσε. Στη μνήμη της, που κατά τον Ουάιλντ είναι το ημερολόγιο της ζωής μας, που το φέρνουμε μαζί μας – έχουν αποτυπωθεί με ζωηρά χρώματα οι εικόνες, τα γεγονότα, οι αφηγήσεις της ζωής των περασμένων γενιών του τόπου μας. Η Κατερίνα Μητροπούλου έγραψε ένα ρεαλιστικό ηθογραφικό μυθιστόρημα μέσα από τις σελίδες του οποίου αναδύεται ένας ευγενικός συναισθηματισμός. Με μια ζέουσα αφηγηματική δεινότητα δίνει την ιστορική και λαογραφική φυσιογνωμία μιας εμβληματικής περιοχής της Ηλείας. Με αδρή γραφή γεμάτη νοσταλγία και συγκίνηση ζωντανεύει και αναστηλώνει το χαμένο αυθεντικό ελληνικό ήθος και ανακαινίζει την γνήσια εικόνα της ελληνικής κοινωνίας του χθες. Η απλή, τρυφερή και ψυχογραφική γραφή της και τα κυρίαρχα συναισθηματικά στοιχεία, παρέχουν ένα άρτιο και χυμώδες έργο. Με ενάργεια και ψυχισμό ιχνογραφεί τα αντικείμενά της. Δεν μένει σε απλοϊκές γραφικότητες. Ο λόγος της παρέχει το σφρίγος της λαογνωστικής αυθεντικότητας. Στο έργο της αναφαίνονται οι συγγραφικές αρετές: η εκφραστική δεξιοτεχνία, η συναισθηματική πληρότητα και η συγγραφική ευθύνη. Η αφηγηματική της ζωντάνια υποβάλλει και μεταρσιώνει τον αναγνώστη. Οι διάλογοι πηγαίοι, μεστοί με πλούσιοι γλωσσολογικά και ιδιωματικά στοιχεία, δοσμένοι με καλαισθησία και καθαρότητα. Η Κατερίνα Μητροπουλου έγραψε ένα βιβλίο «που μιλάει για τη μνήμη, για τα συναισθήματα, για τις ζωές μας, που αφορά όλους τους ανθρώπους και για τους ανθρώπους που κουβαλάμε μέσα μας και για τη συμφιλίωση και τη συγχώρεση», όπως προείπε και ο συγγραφέας Γιάννης Γαβράς.
Την συγχαίρουμε για την πρώτη αυτή άρτια και πρότυπη συγγραφή της, ευχόμενοι και άλλες συγγραφικές επιτυχημένες δημιουργίες.
Γιάννης Νικολόπουλος
Καλησπέρα σ όλους.
Με μεγάλη χαρά και ιδιαίτερη τιμή βρίσκομαι σήμερα εδώ για να προλογίσω το πρώτο βιβλίο της Κατερίνας Μητροπούλου, με τίτλο «Με τη ψυχή καθαρή από τα βάσανα» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Δερέ, και βρίσκεται πλέον στα ράφια των βιβλιοπωλείων και σύντομα και στα δικά σας χέρια.
Είναι η πρώτη φορά που θα προλογίσω ένα βιβλίο και δεν γνωρίζω ποιο είναι το πρωτόκολλο και το τι πρέπει να πω. Γι αυτό θα αρκεστώ να σας μεταφέρω τα συναισθήματα που ένιωσα διαβάζοντάς το. Χαζεύοντας τυχαία στο internet σε τοπικό site είδα την παρουσίαση του βιβλίου αυτού, αυτό που μου κέντρισε το ενδιαφέρον ήταν το εξώφυλλο του, η εικόνα, η φωτογραφία δύο παλιών δοχείων συγκέντρωσης γάλατος. Η εικόνα αυτή ήταν αρκετή για να αναζητήσω τη συγγραφέα και το βιβλίο.
Οι ήρωες του βιβλίου αυτού είναι η ίδια η συγγραφέας, οι γονείς της, τα αδέρφια της, οι γείτονές της, οι συγγενείς της, άνθρωποι απλοί, συνηθισμένοι, καθημερινοί, πρόσωπα της διπλανής πόρτας που ζουν στην ύπαιθρο τις δεκαετίας 70, 80, 90 σένα ορεινό χωριό της Ηλείας, τη γαστούνη, που εργάζονται σκληρά στη γη και στα ζώα και μοχθούν για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στια απαιτήσεις και στις συνθήκες ζωής εκείνης της εποχής.
Η συγγραφέας παρουσιάζει την καθημερινότητα μιας εποχής, τα βιώματα εκείνης της εποχής. Οι ειδικοί λένε ότι για να δημιουργήσεις ένα δυνατό βιβλίο, πρέπει να διαλέξεις ένα δυνατό θέμα και αυτό το κάνει η Κατερίνα γιατί αποτυπώνει τα βιώματά της. Είναι μια πραγματική ιστορία. Μια προσωπική πρόκληση. Δεν είναι ένα συμπαθητικό βιβλίο που το διαβάζεις για να περάσει απλά η ώρα σου, είναι πραγματικά ένα πολύ καλό βιβλίο , που διαβάζοντάς το είσαι μια διαρκή εγρήγορση με μία απίστευτη και μοναδική εναλλαγή συναισθημάτων, χαράς λύπης, πόνου.
Η ηρωίδα πήρε τις μνήμες της, τις αποτύπωσε και τις κατέγραψε σ αυτό το βιβλίο. Μιλά για τους ανθρώπους του μόχθου που με τον ιδρώτα τους μοχθούν καθημερινά στην ύπαιθρο από την ανατολή έως τη δύση του ήλιου, όλες τις ημέρες του χρόνου στα ζώα. Η ηρωίδα του βιβλίου μαζί με τα αδέρφια της, παρόλο το μικρό της ηλικίας τους, βοηθούν μ όλες τις δυνάμεις τους, τους γονείς τους στα χωράφια και στα ζώα. Περιγράφει τον αγώνα της που μοχθεί στις δουλειές και προσπαθεί να διαβάσει, για να φύγει από τη λάσπη και να αλλάξει τη μοίρα της, όπως την παροτρύνουν οι γονείς της. Μόνη παρηγοριά της είναι το σχολείο και τα γράμματα. Οι ατελείωτες ώρες βοσκής των ζώων στα λιβάδια περνούν αγκαλιά με τα βιβλία της.
Η Κατερίνα είναι ένας άνθρωπος που πέρα από το συγγραφικό της ταλέντο, διαθέτει και το χάρισμα της επικοινωνίας. Αναπτύσσει μια ιδιαίτερη σχέση με τους αναγνώστες της. Πέρα όμως από τη χαρισματική της προσωπικότητα που σε κερδίζει με την απίστευτη ευγένεια της και το χαμόγελό της δεν παύει να είναι μία εξαιρετική συγγραφέας. Και το απέδειξε από το πρώτο της βιβλίο.
Στο βιβλίο αυτό οι χαρακτήρες ξεδιπλώνονται με αρμονία, με συμμετρία, σ ένα χωροχρονικό πλαίσιο θελκτικό και ιδιαίτερα προσεγμένο. Η πλοκή που εκτυλίσσεται είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ατμόσφαιρα. Η εναλλαγή των τόπων και των χρόνων δεν επιτρέπουν περιθώρια εφησυχασμού στον αναγνώστη. Η πένα της είναι ωμή, το λεξιλόγιο της ταιριάζει απόλυτα με το περιεχόμενο της ιστορίας, καθώς δεν υπάρχει άλλος τρόπος να μιλήσεις και περιγράψεις την αγροτική ζωή μίας οικογένειας. Δεν καλλώπισε τη γλώσσα της για να οδηγήσει τους αναγνώστες σε λανθασμένες εντυπώσεις. Ο λόγος της είναι άμεσος και λιτός. Κάποιες φορές η γραφή της είναι σοκαριστική και ωμή και πιστεύεις ότι δεν μπορεί να έχει συμβεί αυτό που περιγράφει, θα υπερβάλλει θεωρείς και όμως το αντίθετο.
Ο κάθε ένας αναγνώστης που διαβάζει το βιβλίο αυτό διακατέχεται από διάφορα συναισθήματα, και ταυτίζεται με τη ζωή της ηρωίδας. Διαβάζοντας το αποκτάς εικόνα, μεταφέρεσαι τοποχρονικά εκεί, στο τότε, έχεις την εικόνα, τα χρώματα, τις μυρωδιές της αγροτιάς και των ζώων.
Ολοκληρώνοντας το διάβασμα αυτού του βιβλίου διακατέχεσαι από ανάμεικτα συναισθήματα, συγκίνησης, χαράς, λύπης.
Το βιβλίο αυτό είναι εμπειρίες ζωής που σε κάνουν να εκτιμήσεις αυτά που έχεις και αυτά που έχεις καταφέρει.
Νομίζω ότι το βιβλίο αυτό είναι το χρέος της Κατερίνας απέναντι στους γονείς της ώστε να μην ξεχνάμε σε ποιους και σε τι χρωστάμε τη ζωή μας. Το βιβλίο αυτό αποτελεί κληρονομιά για όλους εμάς και σίγουρα θα έχει μεγάλη επιτυχία. Ηδη κυκλοφορεί η 4η έκδοση.
Εύχομαι τα καλύτερα και περιμένω με ανυπομονησία και το δεύτερο βιβλίο.
Κατερίνα μου, σ ευχαριστώ από καρδιάς γι αυτό το μαγευτικό ταξίδι που μου χάρισες στις 467 σελίδες του βιβλίου σου.
Εύχομαι να ταξιδέψει και σ εσάς όμορφα.
Μαρία Κοτταρά
Διαβάζοντας το βιβλίο «Με την ψυχή καθαρή απ’ τα βάσανα», μου ήρθε στον νου μια φράση του Νίτσε που μας λέει πως: «Η αλήθεια είναι άσχημη, και πως γι’ αυτό έχουμε την τέχνη, για να μη μας σκοτώσει η αλήθεια».
Πιστεύω πραγματικά, πως η Κατερίνα Μητροπούλου, το μυθιστόρημα αυτό, το έγραψε για να μπορέσει να ζήσει η ίδια. Γιατί το παρελθόν της την είχε πιάσει απ’ τον λαιμό και δεν την άφηνε ν’ αναπνεύσει. Η ψυχή της είχε γεμίσει ασφυκτικά απ’ τα βάσανα. Τα βάσανα τα δικά της, αλλά και τα βάσανα των άλλων. Τα βάσανα ενός ολόκληρου τόπου, μιας ολόκληρης εποχής. Έπρεπε να τα βγάλει από μέσα της, να τα ξορκίσει. Όχι όμως με τον οποιονδήποτε τρόπο.
«Η ευτυχία μπορεί να υπάρξει μόνο μέσα στην αποδοχή», έγραψε ο Όργουελ. Μια εξομολόγηση σε κάποιον ιερέα ή μια συνεδρία μ’ έναν ψυχολόγο, δεν είναι αρκετή. Πως να σ’ ελευθερώσει η ομολογία, όταν δεν ακολουθείται από την αποδοχή; Όταν εσύ δεν έχεις κάνει τίποτα κακό, όταν υπήρξες πολλές φορές το θύμα, μα ποτέ δεν υπήρξες θήτης.
Για να σωθεί η Κατερίνα και να ευτυχήσει, έπρεπε να μοιραστεί τον πόνο της, τον πόνο των δικών της. Να μας κάνει όλους να τον νιώσουμε, και να την αποδεχτούμε. Να μας κάνει να ταυτιστούμε με τους ανθρώπους της γης, στον τόπο εκείνο, στην εποχή εκείνη. Ακόμα κι αν οι αναγνώστες σαν εμένα, ζούμε στη μεγάλη πόλη, στην Αθήνα, στο σήμερα. Ήθελε να μας δείξει, πόσο δίκιο είχε ο Τ. Σ. Έλιοτ όταν έγραφε: «Το ανθρώπινο είδος δεν μπορεί να αντέξει πάρα πολλή πραγματικότητα».
Για να μας μεταφέρει στον χώρο και στον χρόνο, η Κατερίνα όφειλε ν’ αγγίξει την οικουμενικότητα. Κι όπως όλοι γνωρίζουμε, το μοναδικό ανθρώπινο δημιούργημα που προσεγγίζει την οικουμενικότητα είναι η τέχνη.
Η Κατερίνα, από τις τέχνες επέλεξε τη συγγραφή. Θέλησε να ταξιδέψουμε μαζί της, συνοδοιπόροι στη ζωή της, κι όχι απλοί αναγνώστες. Θέλησε να βυθιστούμε στη λάσπη, στη βρομιά, στην ανέχεια. Να νιώσουμε το κρύο, την πείνα, τη βία, τον φόβο, αλλά και την αδικία, την απώλεια, και καμιά φορά -το χειρότερο απ’ όλα- την απόγνωση. Όμως, η απόγνωση αυτή, για τους ήρωες της ιστορίας της, είναι πάντα εφήμερη, καθώς διέπονται από ένα είδος φαταλισμού, μοιροκρατίας. Αυτό τους βοηθάει να κάνουν πάντα το επόμενο βήμα. Όπως έλεγε κι ο Γκαίτε: «Μπορεί να υπάρξουν καλύτερες εποχές, αλλά αυτή εδώ είναι η δική μας».
Το βιβλίο της Κατερίνας είναι μια βιογραφία, που δεν επιχειρεί να χαϊδέψει ή να λειάνει τη σκληρή πραγματικότητα. Η γραφή της είναι γυμνή, ωμή. Έχει αποτινάξει από πάνω της κάθε επιτηδευμένο βερνίκι λυρισμού. Δεν είναι όμως ούτε κατά διάνοια επική. Το καλό και το κακό δεν έχουν καμιά θέση στην περιγραφή της αλήθειας. Κανείς δεν τιμωρείται μα και κανείς δεν δικαιώνεται επειδή το αξίζει. Στον κάμπο, η ζωή κι ο θάνατος είναι αμείλικτοι. Αν και διαδραματίζεται στη φύση, η ιστορία της Κατερίνας δεν έχει πολλά χρώματα. Είναι μόνο άσπρη και είναι μόνο μαύρη, κυρίως μαύρη, διότι, όπως έγραψε ο Χέμινγουεϊ: «Μια αυτοβιογραφία μπορούμε να την πιστέψουμε μόνο όταν αποκαλύπτει κάτι αρνητικό. Εκείνος που περιγράφει τα κατορθώματά του, μάλλον ψεύδεται, γιατί οποιαδήποτε ζωή, αν τη δούμε από μέσα μας, φαίνεται σαν μια σειρά από ήττες».
Το εγχείρημα της Κατερίνας, τολμηρό. Το βιβλίο της Κατερίνας, με μια μόνο λέξη, συνταρακτικό. Δεν διαβάζεται, όπως είθισται να λένε ¨απνευστί¨. Μπορεί να σου κόβει την ανάσα, μα σε αναγκάζει να ξεκουράσεις το πνεύμα και το σώμα σου σε κάθε αλλαγή κεφαλαίου. Το κείμενο θα βάλει καρφιά στο μυαλό σου και φωτιά στην καρδιά σου. Θα σε κάνει να αναρωτηθείς, όπως ο Ελβετός συγγραφέας Alain de Botton: «Πώς ο συγγραφέας το γνώριζε αυτό για εμένα;» Κι ας μας μιλάει για ανθρώπους που δεν γνωρίζουμε και δεν μας γνωρίζουν.
Όμως, απ’ όλους αυτούς τους υπαρκτούς ήρωες, που γνωρίζουμε μέσα απ’ το βιβλίο, υπάρχει κάποιος που είναι ξεχωριστός, ο ΠΑΤΕΡΑΣ. Ο πατέρας, που είναι σημείο αναφοράς όλου του μυθιστορήματος. Όχι γιατί η συγγραφέας αφήνει την αδυναμία που του έχει να φανεί, τουναντίον μάλιστα, καθώς τον περιγράφει με αξιοσημείωτη αντικειμενικότητα. Αυτός είναι η τραγική φιγούρα -με την αρχαία έννοια- που ανοίγει και κλείνει την εποχή της αθωότητας. Μας δίνει την αίσθηση πως σε καμιά στιγμή δεν ελέγχει τη μοίρα του, μα ταυτόχρονα, ποτέ δεν το βάζει κάτω. Είναι ένας ευαίσθητος άνθρωπος, κι «όπως όλοι οι ευαίσθητοι άνθρωποι, είναι επίσης πολύ σκληρός. Ένας άντρας που μπορεί να καταστραφεί, αλλά όχι να ηττηθεί», όπως έγραψε ο Χέμινγουεϊ για τον δικό του πατέρα.
Κλείνοντας θα ήθελα να πω, πως το βιβλίο της κυρίας Μητροπούλου, παραδόξως μου άφησε ένα αίσθημα αισιοδοξίας. Μιας αισιοδοξίας που πηγάζει από τη προσωπική μου γνωριμία με την ίδια. Όχι γιατί το πεπρωμένο λυπήθηκε τελικά την Κατερίνα κι από ενοχή της χάρισε ένα καλύτερο αύριο. Αλλά επειδή η ίδια κατάφερε με ισχυρή θέληση και μεγάλη προσπάθεια, να κατακτήσει τη ζωή που επιθυμούσε η ψυχή της. Όπως θα έλεγε ο Καμύ: Στη μέση του χειμώνα, ανακάλυψε μέσα της ένα ακατάβλητο καλοκαίρι.
Στέφανος Παπαδόπουλος
