Δεν το φανταζόταν ο Παντελής ότι εκείνο το καυτό απόγευμα, στη σκάλα του αεροδρομίου της Λευκωσίας, ήταν η τελευταία φορά που έβλεπε τον πατέρα του.
Δεν το φανταζόταν ότι, πηγαίνοντας να σπουδάσει στην Αθήνα, Σεπτέμβρη του 1973, η τελευταία εικόνα του πατέρα του θα έμενε εκείνο το αποχαιρετιστήριο μακρινό χαιρέτισμα.
Πού να το φανταστεί…
Πού να φανταστεί ότι λίγους μήνες μετά, στις 5:30 το χάραμα της 20 του Ιούλη, τη μαύρη εκείνη χρονιά του 1974, θα έφταναν οι Τούρκοι στην Κερύνεια.
Θα σκότωναν. Θα έκαιγαν. Θα βίαζαν. Θα ρήμαζαν.
Πού να το φανταστεί…
Πού να φανταστεί ότι εκείνες τις μαύρες μέρες ο πατέρας του θα έτρεχε να σώσει γυναίκα και κόρη, θα εγκλωβιζόταν, θα πιανόταν αιχμάλωτος, θα εκτελούνταν.
Πού να το φανταστεί…
Για χρόνια, πολλά χρόνια, δεν γνώριζαν. Ήταν ο «αγνοούμενος».
Λίγες σκόρπιες πληροφορίες μάθαιναν από ’δω κι εκεί.
«Ο Κωνσταντής έτρεξε να βάλει και τη μάνα σου πα’ στο φορτηγό να φύουν, εν ημπορούσεν η Κακουλού[1] μανισιή της[2], είχε στραμπουλιγμένο πόδι.»
«Τον Κωνσταντή είδα τον στον καφενέν μαζί με τους άλλους που επιάσαν οι Τούρτζοι.»
«Εσκοτώσαν τους ούλους… Εσυνάξαν[3] τους στο γκαράζ του Παυλίδη τζαι επαίξαν[4] τους.»
Δεν το φανταζόταν ο Παντελής ότι σ’ εκείνο το φοιτητικό κατευόδιο ήταν η τελευταία φορά που έβλεπε τον πατέρα του. Ότι μετά θα του ’μενε μόνο μια φωτογραφία. Μια φωτογραφία του, για να δίνει μορφή στις μνήμες μιας ζωής.
Μια φωτογραφία τού δείξανε και τότε που τον κάλεσαν, ασπρομάλλη πατέρα και παππού ο ίδιος πια, να του πουν πως ανάμεσα στα οστά ενός ομαδικού τάφου «αναγνωρίστηκε» ο πατέρας του.
Ο πατέρας του…
Λίγα θρύμματα, λίγα οστά. Ένα από τον ώμο και δυο από τις παλάμες.
Του ’δώσαν και μια φωτογραφία τους.
Τη δίπλωσε, τη φίλησε, τη φύλαξε.
Πού να το φανταστεί…
Μαρία Νουβάκη-Κωνσταντίνου
[1] Κακουλού: Κυριακή.
[2] Μανισιή της: μόνη της.
[3] Εσυνάξαν: μαζέψαν, συγκεντρώσανε.
[4] Επαίξαν: πυροβολήσαν.
Πηγή: https://ear-books.com/
Μικρό ιστορικό σημείωμα
Στις 20 Ιουλίου, η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο. Οι τούρκικες δυνάμεις εντός τριών ημερών κατέλαβαν την Κερύνεια και την περιοχή γύρω από την πόλη. Στις 23 Ιουλίου κηρύχθηκε εκεχειρία και τόσο η Χούντα των Αθηνών όσο και η πραξικοπηματική κυβέρνηση της Κύπρου κατέρρευσαν. Ακολούθησαν δύο γύροι διαβουλεύσεων στη Γενεύη μεταξύ των εμπλεκόμενων χωρών, στις οποίες η Τουρκία ζητούσε ομοσπονδιακή λύση, ανταλλαγή πληθυσμού και το 34% των εδαφών της Κύπρου να ελέγχεται από τους Τουρκοκύπριους. Στις 14 Αυγούστου, οι συνομιλίες της Γενεύης κατέρρευσαν και η Τουρκία ξεκίνησε δεύτερη επιχείρηση («Αττίλας ΙΙ») κατά την οποία κατέλαβε το 36,2% του νησιού και εκτόπισε 120 χιλιάδες Κύπριους (άλλες 20 χιλιάδες παρέμειναν εγκλωβισμένοι), ενώ συνολικά σκοτώθηκαν περίπου 3.000 Ελληνοκύπριοι.
Γύρω στις 150.000 άνθρωποι (πάνω από το ένα τέταρτο του συνολικού πληθυσμού και το ένα τρίτο των Ελληνοκυπρίων) προσφυγοποιήθηκαν. Ένα χρόνο αργότερα, 60 000 περίπου Τουρκοκύπριοι, μετακινήθηκαν από τις ελεύθερες νότιες περιοχές, στις ελεγχόμενες από τις τουρκικές δυνάμεις βόρειες περιοχές. Το 1983, ανακηρύχθηκε η Τουρκική Δημοκρατία Βόρειας Κύπρου, αναγνωρισμένη μόνο από την Τουρκία. Η διεθνής κοινότητα θεωρεί τα εδάφη της ΤΔΒΚ ως κατεχόμενη από τις τουρκικές δυνάμεις περιοχή της Δημοκρατίας της Κύπρου. (Πηγή: wikipedia)
Κάντε κλικ σε κάθε εικόνα για να δείτε λεπτομέρειες του βιβλίου.
“Ευχαριστώ …” : Μαρτυρίες παιδιών του 1974 (Νιόβη Α. Κερκίδου)
“Για χρόνια πολλά ένας κόμπος έδενε το στομάχι. Όλο και πιο συχνά και επαναλαμβανόμενα, ίσως γιατί μεγαλώνουμε, επιστρέφουν οι μνήμες του παρελθόντος. Ευχάριστοι επισκέπτες, κάποτε για να υπομνήσουν κάποιο ανεκπλήρωτο ηθικό χρέος. Από τον Σεπτέμβρη του 1974 στο σήμερα. 43 χρόνια μετά. Ο φόβος και η αβεβαιότητα εκείνου του μαύρου καλοκαιριού ήταν που άφησαν τις χαροκαμένες κι αλαφιασμένες, απ’ τα δεινά του πολέμου, Κύπριες μανάδες να κατευοδώσουν τα παιδιά τους για έναν άγνωστο προορισμό. Άγνωστοι τότε ανάμεσά μας. Στοιβαγμένοι απάνω στο πλοίο της γραμμής για τον Πειραιά. Με βλέμμα απλανές, κάποιοι μαζεύονταν απόμερα και άκουγες το συριστό κλάμα τους. Μακριά από τους δικούς μας, κάποιων είχαν σκοτωθεί και άλλων αγνοούνταν. Μακριά από τον όλεθρο του πολέμου.” (Απόσπασμα από τη μαρτυρία του κ. Γιώργου Κ. Γεωργίου) “Το απόγευμα διαβάζαμε μαζί τα μαθήματά τους, κουβεντιάζαμε, λύναμε μαζί ζητήματα της κοινής μας καθημερινότητας, μιλούσαμε για την πόλη και τα ενδιαφέροντά της. Ακούγεται βατό, απλό, εύκολο… ΔΕΝ ΗΤΑΝ. Έφτανε ένα γράμμα που ερχόταν από την Κύπρο για να με κάνει “κομμάτια”, όπως και το παιδί που το λάβαινε και μάθαινε πως ο αδερφός του σκοτώθηκε ή πως ο πατέρας αγνοείται. Πως πέθανε κάποιος δικός του, πως τραυματίστηκε κάποιος άλλος. Έφτανε ένα γράμμα για να πέσει εκείνη η σιωπή, που σήμαινε μαζί σεβασμό, πόνο, συμπόνια, λύπη για τον έναν, που έκρυβε και τη λύπη των πολλών για τα δικά τους.” (Απόσπασμα από τη μαρτυρία της κ. Σοφίας Κωνσταντέλλια)
Απόβαση : Κύπρος 1974 (Α. Γ. Μούσκος)
Η ανατολή (Victoria Hislop)
Καλοκαίρι 1972. Η Αμμόχωστος αποτελεί το πιο ελκυστικό θέρετρο της Μεσογείου. Μια πόλη λουσμένη στη λάμψη και το φως. Ένα φιλόδοξο ζευγάρι εγκαινιάζει το πιο εντυπωσιακό ξενοδοχείο, όπου Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι συνεργάζονται αρμονικά. Δυο οικογένειες που ζουν στην ίδια γειτονιά, οι Γεωργίου και οι Οζκάν, συγκαταλέγονται ανάμεσα σε πολλούς άλλους που μετακόμισαν στην Αμμόχωστο για να ξεφύγουν από τον επί χρόνια αναβρασμό και τη βία που επικρατούσε σε άλλα μέρη του νησιού. Όμως, κάτω από τη μάσκα της χλιδής και του πλούτου που δείχνει η πόλη, η ένταση γίνεται ολοένα και μεγαλύτερη. Ένα πραξικόπημα βυθίζει την Κύπρο στο χάος. Η Τουρκία εισβάλλει στο νησί και η Αμμόχωστος βομβαρδίζεται. Σαράντα χιλιάδες άνθρωποι παίρνουν όπως-όπως τα πιο πολύτιμα απ’ τα υπάρχοντά τους και τρέπονται σε άτακτη φυγή για να γλιτώσουν από τους στρατιώτες που προελαύνουν. Στην εγκαταλειμμένη πόλη παραμένουν μόνο δύο οικογένειες… Ένα νησί στις φλόγες, μια πόλη-φάντασμα, δύο οικογένειες ανταμώνουν στις σκιές.(Από την παρουσίαση στην έκδοση)
Αγώνες Κυπρίων : Εισβολή, δεινά και ελευθερία (Ανδρέα Λ. Κουσέττη)
Το κυπριακό πρόβλημα : Ιστορική αναδρομή και οι τελευταίες εξελίξεις
Ο γιος μου ο Ελπήνορας (Δημήτρης Λέντζος)
Θέατρο: Ο μονόλογος του Δημήτρη Λέντζου «Ο γιος μου ο Ελπήνορας» γράφτηκε μετά από αίτημα της Καλλιτεχνικής Εταιρείας «ΑΡΓΩ» για τα σαράντα χρόνια από την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο, τους δύο «Αττίλες», την κατοχή μεγάλου τμήματος της Μεγαλονήσου, τους χιλιάδες νεκρούς και αγνοούμενους. Ανέβηκε στις 30 Ιούνη 2014 στο Ίδρυμα «Μ. Κακογιάννης» (Πειραιώς 206, Ταύρος) με ερμηνεία της Αιμιλίας Υψηλάντη και με μουσική του Νεόφυτου Νεοφυτίδη
Το σύμπλεγμα της ήττας : Μεταπολίτευση και Κυπριακό (Τάσος Χατζηαναστασίου)
Το κεντρικό συμπέρασμα του βιβλίου είναι ότι η ελληνική πολιτική για το Κυπριακό διαμορφώνεται λίγο πολύ συναινετικά από όλο το φάσμα των πολιτικών δυνάμεων στην Ελλάδα και ότι μ’ αυτή την πολιτική αναγκάζεται να συμπλεύσει τελικά και η Κύπρος, αποδεχόμενη την πρόταση έναρξης των διακοινοτικών συνομιλιών χωρίς προηγουμένως η Τουρκία να έχει αποσύρει τα στρατεύματά της. (. . .) (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Η μάχη της Κύπρου: Ιούλιος – Αύγουστος 1974 : Η ανατομία της τραγωδίας (Γεωργίου Π. Σέργη)
Θρηνητικό συναξάρι της πικρής χώρας Κύπρος (Κυριάκος Πλήσης)
Ωδή νοσταλγίας : Αφιέρωμα στην Αμμόχωστον (Κυριάκου Χατζηϊωάννου)
Φάκελος Κύπρος άκρως απόρρητον (Α. Παυλίδης)
Τα μυστικά αρχεία του Κίσιντζερ : η απόφαση για τη διχοτόμηση (Κώστας Βενιζέλος, Μιχάλης Ιγνατίου)
Στον έβδομο όροφο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, η συζήτηση στο επιτελείο του υπουργού Εξωτερικών πήρε φωτιά. Στο ερώτημα τι θα γίνει με το Κυπριακό, ο Χένρι Κίσιντζερ ρώτησε ευθέως και με σαφή εκνευρισμό στον τόνο της φωνής του: «Έχει μελετήσει κανείς σ’ αυτό το κτίριο τι θα συμβεί εάν γίνει πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και Συρίας το επόμενο καλοκαίρι και οι Ρώσοι επιχειρήσουν να παρέμβουν, πώς μπορούμε να δράσουμε επιχειρησιακά στην ανατολική Μεσόγειο, χωρίς τους Τούρκους;» Ο Αμερικανός υπουργός ξέσπασε και άρχισε να φωνάζει για τη στάση, τις ενστάσεις και τις ατέρμονες ανταλλαγές απόψεων των συνεργατών του. Είπε: «Σε τρία χρόνια, όταν οι Έλληνες θα έχουν κομμουνιστική κυβέρνηση και οι Τούρκοι θα έχουν εκδιωχθεί από την Κύπρο και θα υπάρξει μια κομμουνιστική στρατιωτική μονάδα εγκατεστημένη στο νησί, όλοι θα αρχίσουμε να ουρλιάζουμε ότι ο Κίσιντζερ θα έπρεπε να είχε πει κάτι εναντίον του Σαμψών και τότε όλα αυτά θα είχαν αποφευχθεί – ή κάτι άλλο βαθυστόχαστο που θα υποστηριχτεί στο όνομα της εξωτερικής πολιτικής». Στα μυστικά αρχεία του Χένρι Κίσιντζερ, τα οποία με τόση επιμονή ο πρώην υπουργός εξωτερικών ήθελε να κρατήσει στο σκοτάδι, κρύβεται η απόφαση για τη διχοτόμηση της Κύπρου. Μια σειρά από έγγραφα, αλλά και μια αλυσίδα συζητήσεων στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, το επιβεβαιώνουν.
Βιβλιογραφική έρευνα – Επιμέλεια βιβλιοπροτάσεων : Κατερίνα Σίψα – Μαρία Γιαννοπούλου
